SPRAWDZIAN! Próby ratowania RP obojga narodów. Złamanie dążeń reformatorskich, upadek RP.

Dział 5. Próby ratowania RP obojga narodów

Sytuacja RP w połowie XVIII wieku.

• Długie panowanie sasów – Augusta II i Augusta III nie było dobre dla RP.
• Osłabiona po wojnach mało znaczyła.
• J.J.Rousseau – Szlachta jest wszystkim, mieszczanie niczym a włościanie mniej niż nic Liberum veto jest nadużywane. Prawo ustala tylko stan szlachecki.

Elekcja w 1764 roku i pierwsze próby reform.

• Sąsiedzi polski zawarli porozumienie o przeciwdziałaniu reform w RP.
• Stronnictwo Czartoryskich postanowiło wybrać nowego króla z porozumieniem z Rosją. Ich kandydatem był Stanisław Poniatowski.
• Caryca Katarzyna wyraziła zgodę na ograniczone reformy i wysłała do RP 30 000 żołnierzy.
• Odbyły się sejmiki ziemskie i sejm konwokacyjny w Warszawie.
• Sejm dzięki konfederacji w ciągu dwuch miesięcy ustalił kilkadziesiąt ustaw.
  • Likwidacja Veto w sprawach skarbowych.
  • Zakaz przysięgi na instrukcje sejmikowe.
  • Uchwalono cła generalne (nawet dla szlachty i duchowieństwa).
  • Utworzono komisje skarbowe dla Korony i Litwy oraz Komisję Wojskową Koronn.
• 1764 sejm elekcyjny – Rosja i RP wybiera na Króla Stanisława Poniatowskiego. Jako król Stanisław August.
  • Kolejne reformy.
  • Zwiększenie dochodów królewskich.
  • Konferencja króla z ministrami.
• Król Prus, Fryderyk II był niezadowolony z reform ponieważ dążył do rozbioru RP. Wystąpił przeciwko cłom generalnym (uszczuplały dochody Prus). Dostał wsparcie carycy Katarzyny II.

Konfederacja barska

• 1766 roku podczas sejmu S.August chciał znieść liberum veto. Zostało to zniweczone przez opozycję, posłów Prus i Rosji wspieranych przez przedstawicieli Anglii i Danii.
• Przeciwnicy reformy wysuneli postulaty zrównania szlachty różnowierczej.
• Sejm nie przyjął reform Króla = konflikt w państwie.
• 1767 narzucenie RP praw kardynalnych czyli zasad ustroju uznanych za wieczyste i nienaruszalne.
• Przyjęta została uchwała – Caryca Katarzyna II jako gwarantka zachowania praw kardynalnych. Dawało to Rosji kontrolę nad ustrojem RP. Król i reformatorzy przegrali.
• Luty 1768 w Barze na Podolu konfederację zawarła szlachta ( na czele J. Pułaski i M. Krasiński.).
• Podjęto walkę przeciwko wojskom rosyjskim i siłom królewskim ( Szlachta i część wojska koronnego).
• Konfederanci barscy liczyli na pomoc Francji, Austrii i Turcji.
• 1768 Turcja wypowiedziała wojnę Rosji.
• Wojska skierowano przeciwko konfederatom.
• Pomoc z Francji napływała gdy Rosja zaczęła odnosić zwycięstwo nad Turcją.
• Działania wojenny zaczęły obejmować Ukrainę, Małopolskę, Wielskopolskę i Litwę.
• Październik 1770 – uchwa konfederatów o detronizacji króla.
• Próba porwania króla do konfederatów.
• Walki wygasły wiosną 1772 roku.
• Konfederacja barska pokazała:
  • Słabość szlacheckiego pospolitego ruszenia w walce z armią.
  • Negatywne skutki skłucenia politycznych przywódców konfederacji.

Pierwszy rozbiór Polski.

• Sukcjes odniesiony przez Rosję w wojnie z Turcją zaniepokoił Prusy i Austrię.
• Przywrócenie równowagi sił widzieli w podziale ziem RP.
• Fryderyk II chciał Pomorze Gdańskie, Warmię i Wielkopolskę.
• Cesarzowa Austri – Maria teresa chciała nadrobić utratę Śląska na rzecz Prus.
• Katarzyna II zgodziła się wziąć udział w Rozbiorze RP.
• 5 sierpnia 1772 roku w Petersburgu podpisano traktat trzech państw.
• Katarzyna II wyraziła deklarację ( zniszczenie polski i stan bezkrólewia).

Sejm rozbiorowy.

• Rosja, Prusy i Austria zarządały zatwierdzenia rozbiory przez sejm.
• Sejm rozbiorowy (1773-1775) zatwierdził rozbiór i umowy chandlowe na niskie cła dla exportu a wysokie na import.
• Powołano radę nieustającą 18 senatorów i 18 posłów; miała ograniczyć władzę króla.
• Powiększenie wojska do 30 000 żołnierzy.
• Utrzymanie armi z dubr królewskich i cła generalnego.
• Powstanie Komisji Edukacji Narodowej – kształcenie młodzierzy w duchu patriotycznym i rozumieniu obowiązków obywatelskich.
• Dwie prowincje – Koronna i Litewska.
• Powołano Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych – opracowywało program nauczania i podręczniki.

Przemiany w gospodarce.

• Wzrost zapotrzebowania na zboże w Europie Zachodniej spowodował zwiększenie produkcji rolnej.
• Prawo Olęderskie - Chłopi nie odrabiali pańszczyzny ale płacili czynsz.
• Unowocześnione narzędzia pracy.
• Zwiększona hodowla zwierząt, uprawa roślin pastewnych i przemysłowych.
• Uprawa ziemniaka i rzepaku.
• Powstały manufaktury mieszczańskie (wykorzystujące pracę najemnych robotników).
• Manufaktury królewskie - produkowały broń na potrzebę armii.
• Zniesienie ceł wewnętrznych, ustalenie urzędowych miar i wag.
• Poprawa stanu dróg i nowe połączenia wodne.
• Po rozbiorze, konfederacji barskiej i likwidacji prywatnych wojsk zmniejszone wpływy magnaterii.

Stanisław August - mecenas kultury i sztuki.

• Założył Szkołę Rycerską z Adamem Kazimierzem Czartoryskim.
• Wspierał aktywność Komisji Edukacji Narodowej.
• Dwór królewski był ośrodkiem myśli oświeceniowej w RP.
• Obiady czwartkowe (najwybitniejsi ludzie epoki).
• Stworzył Teatr Narodowy którego dyrektorem był Wojciech Bogusławski.
• Zainicjował czasopismo "Monitor". Problemy mieszczan, chłopów itd.
• Wzór człowieka oświecenia pokazywali zasadą "uczyć i bawić" min. Ignacy Krasicki, Franciszek. Zabłocki, Julian Ursyn Niemcewicz.
• Przedstawiciele publicystyki społecznej - Hugon Kołłątaj i Stanisław Staszic.
• Jan Śniadecki i Marcin Poczobutt-Odlanicki - rozwój astronomii.
• Józef Osiński - pierwsze laboratorium chemiczne.
• Jan Krzysztof Kluk - Opisał roślinność ziem polskich.
• Adam Naruszewicz - Nowoczesna historia Polski.

Dział 6. Złamanie dążeń reformatorskich, upadek RP.

Wewnętrzna i międzynarodowa sytuacja RP.

• Hugon Kołłątaj - wybitniejszy przedstawiciel nurtu światłych ludzi. Autor cyklu "Do Stanisława Małachowskiego ... Anonima listów kilka".
• Przeprowadzaniu reform sprzyjała sytuacja międzynarodowa.
• Austria, zainteresowana podziałem europejskich posiadłości imperium tureckiego, zawiązała sojusz z Rosją.
• Król Prus Fryderyk Wilhelm II zawarł związek z przeciwnikami Rosji i Austrii: Anglią, Holandią, Szwecją i Turcją.
• Polska stała się słabym ale pożądanym sojusznikiem i przedmiotem rywalizacji sąsiadów.

Sejm 1788 roku i jego pierwsze reformy.

• Zaistniałą sytuację postanowili wykorzystać dla realizacji swoich celów zwolennicy reform.
• W marcu 1787r. caryca Katarzyna II i Stanisław August spotkali się w Knowie. Caryca w zamian za przymierze antytureckie zezwoliła wprowadzić niezbędne reformy.
• Jesienią 1788r. sejm związał się w konfederację. Przewodnikiem był marszałek koronny Stanisław Małachowski i marszałek litewski Kazimierz Nestorn Sapieha.
• Stronnictwa na Sejmie Wielkim.
  • Konserwatywne (hetmańskie).
    • Przeciwnicy reform, Rzewuski, Branicki, Potocki.
  • Królewskie (dworskie).
    • Rodzina króla , Jan Małachowski.
  • Patriotyczne (reformatorskie).
    • Jan Potocki.
• Reformy sejmu wielkiego.
  • Wojskowa.
    • Zwiększenie wojska do 100 000.
  • Skarbowa.
    • Szlachta płaci 10% dochodu, duchowieństwo 20% a dobra królewskie 50%.
  • Prawo w miastach.
    • Jan Dekert – Czarna procesja.
    • Prawa dla mieszczan.
      • Nietykalność osobista.
      • Mogili pisatować niższe urzędy.
      • Nietykalność majątkowa.
      • Mogli nabywać dobra za miastem.
      • 24 przedstawicieli miast jako reprezentacja w sejmie.
        
        
  • Zniesiono Veto.
    
  • Władza wykonawcza - wybierana przez króla i Straż Praw.
  • Szlachta nieposesjonaci - pozbawiona praw wyborczych na sejmikach.
• W 1790r. RP zawarła przymierzę z Prusami co spowodowało zaognienie stosunków z Rosją.
• Przymierze zostało zerwane po zasadzie niepodzielności ziem RP ponieważ Prusy chciały Gdańsk i Elbląg.
  

Reformy Sejmu Czteroletniego.

• Wyłączenie od udziałuy w sejmikach szlachtę.
  
• 1790r. Ugoda pomiędzy Prusami i Austrią, Rosja i Szwecja zawarły pokój.
  
• Kuźnica Kołłątajowska – Huko Kołłątaj i zgromadzeni wokół niego zwolennicy reform.
  
• Kwiecień 1791 sejm przyjął "Prawo o miastach królewskich".
  
  • zapewniono miesczaną nietykalność majątkową i osobistą oraz nabywanie dóbr ziemskich.
    
  • dostęp mieszczan do urzędów cywilnych i stopni oficerskich w wojsku.
    
  • nadano im prawa do uzyskanai szlachectwa oraz wybierania swoich przedstawicieli do sejmu.
    
• Czarna procesja – Jan Dekert wraz z przedstawicielami miast królewskich przeszedł ulicami Warszawy i złożył na ręce króla petycję w sprawie sytuacji miast i mieszczan.
  

Konstytucja 3 maja 1791 roku.

• Konstytucja 3 maja 1791 – Największe osiągnięcie sejmu 4letniego. Pierwsza w Europie, druga w świecie.
  • Polska monarchia:
  Władza:
  • Ustawodawcza.
    • Senat (132).
    • Izba Poselska (204).
  • Wykonawcza.
    • Straż Prawna.
    • Król.
    • Prymas.
    • 5 ministrów.
      • Spraw zagranicznych.
      • Wojska.
      • Policja.
      • Finansów.
      • MEN – ministerstwo edukacji narodowej.
  • Sądownicza.
    • Sądy.
    • Trybunał koronny.
• Konstytucja 3 maja znosiła Liberum Veto, wolną elekcje. Do konstytucji włączono prawo miasta.
• Wzięto pod opiekę chłopa.

Konfederacja targowicka, wojna o konstytucję.

• Konfederacja w Targowicy – podpisanie porozumienia w Petersburgu pomiędzy przywódcami stronnictwa hetmańskiego z Katarzyną II. Był to akt stanowiący dobra marszałka konfederacji Szczęsnego Potockiego.
• Uznali że są zmuszeni zwrócić się o pomoc do Rosji jako gwarantki szlacheckich przywilejów.
• Na granicę polski wkroczyło 100 tysięcy żołnierzy armi rosyjskiej. Zajęli Wielkie Księstwo Litewskie.
• W Ukrainie opór stawiała armia dowodzona przez ks.Juzefa Poniatowskiego. Odniosła zwycięstwo w bitwie pod Zieleńcami. Ustalono order Virtuti Militari.
• Bitwa pod Dubienkąnad bugiem stoczyła dywizja Tadeusza Kościuszki.
• Armia Rosyjska przerwała linię obrony RP.
• O klęsce RP przesądziła niewiara króla w możliwość oporu i przystąpił do konfederacji targowickiej.
• Władzę w RP przejęła konfederacja targowicka i miała zadanie likwidacji reform sejmu czteroletniego.
• Chaos polityczny i gospodarczy.
• 23 stycznia 1793r. W Petersburgu Rosja i Prusy podpisały konwencję o dalszym zaborze RP.
• Na życzenie Katarzyny II został zatwierdzony II rzobiór RP na sejmie w Grodnie w 1793r (SEJM NIEMY).
• Przywrócono radę nieustającą.
• Liczba armi ograniczona do 15 tysięcy.
• Z uchwał sejmu 4-ro letniego zachowano zasadę podejmowania uchwał demokratycznie oraz prawdo do nabywania ziemi i nietykalności osobistej mieszczan.

Insurekcja 1794 roku.

• Kryzys gospodarczy i finansowy po II rozbiorze.
• Powstanie pod dowódctwem Tadeusza Kościuszki.
• Sygnałem do wybuchu powstania była decyzja Rosji o redukcji armi RP.
• Hasło powstania " Wolność, Całość, Niepodległość" 24 marca 1794r.
• Tadeusz Kościuszko przejął władzę jako Naczelnik Sił Zbrojnych Narodowych.
• Dywizja – 4 tys. Żołnierzy, 2 tys. Grenadierów Krakowskich i 12 dział.
• Maj/Kwiecień – powstanie obejmuje całe RP.
• Wygrana bitwa pod Racławicami była rozpoczęciem powstania.
• Jakobin – Ludzie masowo występujący w czasie insurekcji w Warszawie i Wilnie. Radykalni działacze powstańczy.
• 1794r. - Manifestacja w Warszawie i skazanie na śmierć przywódców targowiczan.
• Maj 1794. - Powstaje rada najwyższa Narodowa ( Hugo Kołłątaj i Ignacy Potocki) 8 wydziałów. Wydział skarbu wprowadził podatek i mennicę oraz wydał bilety skarbowe.
• Kościuszko poniusł klęskę pod Szczekocinami a nieco później gen. Juzef Zajączek w bitwie pod Chełmem.
• Prusy bez walki zajęły Kraków.
• Wojska próskie wycofały się z oblężenia Warszawy.
• Kościuszko chcąc zapobiec kolejnym siłą rosyjskim odbył bitwę pod Maciejowicami i poniósł klęskę i dostał sie do niewoli.
• 4 listopada 1794r. Zdobyta została Praga.
• Kapitulacja Warszawy.
• Powstanie upadło.
• 24 października 1795r. Rosja, Prusy i Austria podzieliły resztę ziem RP.
• Stanisław August abdykował.
• RP przestała istnieć.
  
  
  
  
  
  
  DATY:
  
  
  
  1764 - Elekcja w 1764 roku i pierwsze próby reform.
  
  
  1764 - Sejm elekcyjny – Rosja i RP wybiera na Króla Stanisława Poniatowskiego. Jako król Stanisław August.
  
  
  1766 - Podczas sejmu S.August chciał znieść liberum veto.
  
  
  1767 - Narzucenie RP praw kardynalnych czyli zasad ustroju uznanych za wieczyste i nienaruszalne.
  
  
  Luty 1768 -  W Barze na Podolu konfederację zawarła szlachta ( na czele J. Pułaski i M. Krasiński.).
  
  
  1768 - Turcja wypowiedziała wojnę Rosji.
  
  
  Październik 1770 –Uchwa konfederatów o detronizacji króla.
  
  
  5 sierpnia 1772 - W Petersburgu podpisano traktat trzech państw.
  
  
  1773-1775 - Sejm rozbiorowy.
  
  
  1787 - Caryca Katarzyna II zezwala na reformy w RP.
  
  
  Jesień 1788 -  sejm związał się w konfederację.
  
  
  1790-  RP zawarła przymierzę z Prusami co spowodowało zaognienie stosunków z Rosją.
  
  
  1790 - Ugoda pomiędzy Prusami i Austrią, Rosja i Szwecja zawarły pokój.
  
  
  Kwiecień 1791 - Sejm przyjął "Prawo o miastach królewskich".
  
  
  3 maja 1791 roku - Konstytucja RP.
  
  
  23 stycznia 1793r - W Petersburgu Rosja i Prusy podpisały konwencję o dalszym zaborze RP.
  
  
  1794 - Insurekcja.
  
  
  1794r - Manifestacja w Warszawie i skazanie na śmierć przywódców targowiczan.
  
  
  Maj 1794 - Powstaje rada najwyższa Narodowa.
  
  
  4 listopada 1794 - Zdobyta została Praga.
  
  
  24 października 1795 - Rosja, Prusy i Austria podzieliły resztę ziem RP.